Gazete Emek- Yön Eylem Sosyal Araştırmalar Merkezi tarafından hazırlanan Türkiye Siyaset Paneli Kasım ayı araştırmasına göre AKP ilk defa ikinci parti oldu. Yurttaşın en önemi sorunu ekonomik kriz ve hayat pahalılığı oldu. Çalışma 26 ilde 230 farklı noktada 2002 panelistin katılımıyla yapıldı. Araştırma ekibinden Doç. Dr. Derya Kömürcü tarafından yapılan değerlendirmede art arda gelen zamlar, hayat pahalılığı ve geçim sıkıntısı karşısında vatandaş tepkisini iktidara yöneltti. Kömürcü göre, aylardır seçmenin gördüğü yönetim krizi, ekonomideki çalkantıyla birlikte yeni bir boyut kazandı. Kömürcü, “Beklendiği üzere ve hayatın doğal akışına uygun bir biçimde yönetim kriziyle ekonomik krizinin birbirine eklemlendiği ve hatta sürekli olarak birbirini tetiklediği bir ortamda iktidar bloğundaki erime, muhalefet partilerinin oy oranlarındaki artış Kasım’da da devam etti” değerlendirmesinde bulundu. Kasım ayı itibariyle Millet İttifakı, Cumhur İttifakı’nın 7,7 puan önünde ölçüldü. Kararsızlar ve oy kullanmayacaklar dağıtılmadan önce Millet İttifakı yüzde 40,2, Cumhur İttifakı yüzde 32,5 seviyesinde. “Meclis’te çoğunluğu Cumhur İttifakı mı, muhalefet partileri mi kazanır?” şeklinde bir soru yöneltildiğinde seçmenlerin yüzde 59,4’ü muhalefet partileri yanıtını vermektedir. Cumhur İttifakı diyenlerin oranı yüzde 40,6’dır. HALK ERDOĞAN KONUSUNDA NET Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ilgili sorulara verilen yanıtlar Erdoğan’ı hiç de memnun edecek gibi değil. Katılımcıların yüzde 59’6’sı Erdoğan’a asla oy vermem yanıtı verdi. Bir başka ilginç yanıt ise “Kendi oy verme davranışınız bir yana sizce önümüzdeki Pazar Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak olsa seçimleri Cumhurbaşkanı Erdoğan mı muhalefet adayı mı kazanır?” sorusu sorulduğunda seçmenlerin yüzde 64,7’si muhalefetin Erdoğan karşısında seçimi kazanacağını düşündüğünü ifade etmesi oldu. Seçimi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kazanacağını düşünenlerin oranı ise yüzde 35,3’te kaldı. Kasım ayında Kemal Kılıçdaroğlu, olası bir cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci turunda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı 9 puan geride bırakmaktadır. Ocak’ta seçmen desteği yüzde 29 olarak ölçülen Kılıçdaroğlu, Kasım ayı itibariyle Erdoğan karşısında yüzde 46 oranına erişmiş durumdadır. Araştırmaya göre Olası bir cumhurbaşkanlığı seçiminin 2. turunda Erdoğan’a Mansur Yavaş 28 puan; Ekrem İmamoğlu 18 puan üstünlük sağlamaktadır. MERKEZ BANKASI DAMGA VURDU Kasım ayına damga vuran en önemli gelişme Türk Lirasının yabancı para birimleri karşısındaki değer kaybı oldu. Özellikle Amerikan Dolarındaki artış rekor seviyelere ulaştı. Seçmenler gidişattan memnun değil. Seçmenlerin yüzde 23,5’i “ne pahasına olursa olsun düşük faiz politikası doğrudur” derken, yüzde 69,6’sı “siyasi müdahalelerle alınan faiz indirme kararları ülkenin ekonomik durumunu daha da kötüleştirmektedir” yanıtını verdi. Türkiye’nin en acil çözüm bekleyen sorunu sorusuna seçmenler aylardır açık arayla ekonomik kriz olarak yanıt vermektedir. İşsizlik, hayat pahalılığı, geçim sıkıntısı, ücretlerin yetersizliği ve benzeri şekillerde dile getirilen sorunları genel olarak ekonomi başlığı altında topladığımızda Türkiye’nin en acil çözüm bekleyen sorunu olarak ekonomi, tüm seçmenler tarafından öncelikle dile getirilmektedir. Ekonomiyle ilgili sorunlar dışarıda bırakıldığında en dikkat çekici sorunlar olarak adaletsizlik ve eğitimle ilgili sorunlar öne çıkmaktadır. Koronavirüs salgını ise gündemdeki yerini kaybediyor. Ekonomik kriz gün be gün hane halkının daha çok hissettiği hal aldı. Seçmenlerin yüzde 52,5’i geçtiğimiz ay ödeyemediği bir faturası ya da karşılayamadığı bir zorunlu ihtiyacı olduğunu dile getirmektedir. Hanelerin yüzde 46’sında en az bir kişinin iş aradığı ya da işsiz olduğu bilgisi verildi. Bu çok büyük bir rakam. Vatandaşların yüzde 59’u son 12 ayda temel ihtiyaçlarını karşılayamadığını söylerken yüzde 69’u son 12 ayda gıda ürünlerini almakta, beslenmede güçlük çeker hale geldiğini ifade etti. Yine araştırmaya göre yurttaşları yüzde 63’ü son 12 ayda faturalarını ödemekte güçlük çeker hale geldiğini ifade etmektedir. Son 12 ayda psikolojim bozuldu, kaygı içinde yaşar hale geldim diyenlerin oranı yüzde 69 olarak ölçüldü. GENÇLER SEÇİMİN KADERİNİ BELİRLER Ekonomik ve sosyal kriz kutuplaşmayı farklı noktalara taşıdı. Siyasi tercihlerde kimliklerin etkisi tamamen yok olmasa da her geçen gün zayıfladığı gözlemleniyor. Ama araştırmanın en çarpıcı noktası ülke yönetimine dair gençlerin yaklaşımı oldu. 18-25 yaş aralığında olan gençlerin çok ezici çoğunluğu ülkenin iyi yönetilmediğini düşünüyor. İyi yönetiliyor diyenlerin oranı sadece yüzde 7 düzeyinde kaldı. 2023 seçimlerine giderken gençlerin tercihlerinin seçimin kaderini belirleyeceğini söylemek sanırım yanlış olmayacak. İlk kez oy kullanacak genç sayısı 2023 Haziran itibariyle 6 milyonun üzerine çıkacak. Yeni seçmenin eğilimi bu çizgide ilerlerse Erdoğan’ın işinin her geçen gün daha da zor olacağını söylemek mümkün. Gençlerle ilgili önemli bir başka nokta ise oy tercihlerinde kimlik ve ailelerinden çok gelecek kaygısının ağır basması oldu. Kadınlarda ise çalışanlarla ev kadınları arasında belirgin bir fark var. Çalışan kadınların önemli bölümü ülkenin kötü yönetildiğini düşünürken, ek kadınları önemli ölçüde AKP’nin yanında saf tutmaya devam ediyor. PARTİLER ARASI GEÇİŞLER ÖNEMLİ Hem ittifaklar arası hem de aynı ittifak içinde yer alan partiler arasındaki geçişlerde çok ilgici çekici. 24 Haziran seçimlerindeki oy desteğine bakıldığında CHP yüzde 72,4’ünü koruyor. CHP’den İyi Parti’ye bu dönemde yüzde 8’lik bir geçiş gözlemlenirken, İyi Parti’den CHP’ye yüzde 14,5’lik bir geçiş söz konusu. HDP, seçmen tabanını en iyi konsolide eden partilerden biri olmakla birlikte yüzde 22 oranında CHP’ye oy geçişi dikkat çekici seviyededir. İyi Parti’nin önemli kurmayların iki gün üst üste Kılıçdaroğlu ile ilgili olarak verdikleri ve adaylık konusunda tereddüt ifade eden demeçlerin arkasında beklenilenin aksine tabanlarından CHP’ye kayışın verdiği rahatsızlık olabilir. Siçim yaklaştıkça oy geçişleri partilerin kaderini de belirleyecek. İlk kez ikinci parti konumuna geriledi Türkiye Siyaset Paneli araştırmaları kapsamında 2021 yılı içinde AKP ilk kez birinci parti konumunu yitirdi. Bu durum aynı zamanda AKP cenahında erimenin durdurulamadığını da gösteriyor. Oylarını çok yukarılara taşımazsa da diğer partilerin oy kaybı nedeniyle CHP en çok tercih edilen parti olarak ölçüldü. “Bu Pazar milletvekili seçimi yapılacak olsa hangi partiye oy verirsiniz?” diye sorulduğunda kararsızlar ve oy kullanmayacaklar dağıtılmadan önce Türkiye genelinde seçmenlerin yüzde 24,3’ü AK’yi, yüzde 25,6’sı CHP’yi, yüzde 10,6’sı İYİ Parti’yi, yüzde 7,8’i HDP’yi ve yüzde 5,2’si MHP’yi destekleyeceğini ifade etmektedir. Ülkenin iyiden iyiye seçim havasına girmesine rağmen ve sandığın ucu görüldüğü bu günlerdehala "kararsızların ve oy kullanmayacağım" diyenlerin toplam içindeki payının yüzde 20’ler civarında olması bir başka ilginç nokta.