Gazete Emek-"Yüreğim ve beynim, yaşadığım sürece dünyanın her yanında acılar çeken halkların yanında olacak. Bunu yaparken sadece kendimden güç alacağım. Bunun bedeli beni yaşadığım topraklardan, ülkemden, halkımdan, işimden, ailemden, sevenlerimden koparmak bile olsa, ben ceketimi daima yağmurlara asacağım." Bu sözler altı yaşında eline aldığı sazıyla ömrü boyunca zulme başkaldıran bir sanatçıya, Ahmet Kaya’ya ait. Ahmet Kaya bu cümleleri 10 Şubat 1999 tarihinde katıldığı Magazin Gazetecileri Derneği gecesinde yaşadığı linç sonrasında gitmek zorunda kaldığı Paris’ten yazdı. “Zulme nereden ve kimden gelirse gelsin karşı çıkacağını”, “hep barışı ve kardeşliği savunduğunu” her konserinde belirten Ahmet Kaya, son nefesini yabancı olduğu topraklarda, Paris’te verdi. Politik duruşunu sanatıyla bağdaştıran, fikirlerini haykırmaktan çekinmeyen ve hemen hemen her insanın şarkılarında kendinden bir şeyler bulduğu Ahmet Kaya’nın hayatından ve eserlerinden kesitler tiyatro sahnesinde hayat buldu. Yönetmenliğini Metin Göksel’in yaptığı, şarkılarını Kardeş Türküler’in seslendirdiği, Funda Alp, Didem Kaplan ve Cüneyt Yalaz’ın kaleminden çıkan “Hep Sonradan” müzikli tiyatro oyunu 9 Ocak’ta seyircisiyle buluştu. Cüneyt Yalaz, Elit Andaç Çam, Ahmet Melih Yılmaz, Saim Güveloğlu, Ferya Soysal ve Banu Açıkdeniz’in üstün performans gösterdiğini oyun önümüzdeki günlerde ve aylarda sahnede olmaya devam edecek. Gülten Kaya’nın da yazım aşamasında yer aldığı oyunda Ahmet Kaya’nın hayatı, Paris’te yine kendisi gibi sürgün hayatı yaşayan ve Korsakov (Unutkanlığa sebep olan bir çeşit hastalık) olan Salih adlı bir karakterin yakın arkadaşı Ahmet Kaya’yı şarkılarıyla hatırlamasıyla anlatılıyor. Ahmet Kaya şahsında diğer sürgün hikâyelerine de bir saygı duruşu olan Hep Sonradan’da şarkılar yaşanmışlıklara tanıklık ediyor. Hem yazım ekibinin içinde yer alan hem de oyunun başkahramanı Salih’i canlandıran Cüneyt Yalaz ile Hep Sonradan’ın oluşum sürecini ve günümüz siyaset-sanat ilişkisine dair konuştuk. Oyunu, “Salih Paris’te sürgün hayatı yaşayan biri. Çocukları yıllar sonra onu görmeye geliyorlar. Aynı zamanda bir korsakov hastası, yani hafızayla ilgili problemleri olan bir kişilik. Ahmet Kaya aynı zamanda Salih’in çocukluk arkadaşı ve sürgünde de bir dönem beraber olmuşlar. Salih’in, Ahmet Kaya’nın şarkılarıyla geçmişi hatırlama macerası” sözleriyle anlatan Yalaz, T24’ün sorularını yanıtladı: Dönemin siyasi ortamına ters düşse de doğru bildiğini dillendirmekten korkmayan, hemen hemen her insanın hayatının bir noktasına dokunmuş ve yaşadıklarıyla hafızalara kazınan bir sanatçı olan Ahmet Kaya’nın tiyatro ile buluşma öyküsü nasıl gelişti? Aslında fikir Feza Soysal’dan çıktı. Fikir Feyza’nın kafasında 2016 yılında doğuyor ama ilk benimle paylaştı ve sanırım 2017’nin sonlarıydı. Kardeş Türküler’in en başından beri Ahmet Kaya’nın şarkılarını seslendirme fikri vardı. Sonra Didem Kaplan, Funda Alp ve benim bulunduğum bir yazım ekibi oluşturduk. İlk başta Ahmet Kaya’nın direkt hayatını anlatmanın biraz boyumuzu aşabileceğini ve çok da doğru olmayacağını düşündük. Hem Ahmet Kaya’nın hayatına dokunacak hem de Salih’in hikâyesinden Türkiye’deki ifade özgürlüğü ile ilgili bir oyun fikri gelişti. Biz çok farklı bir hikâye kurup, Ahmet Kaya’nın hayatıyla da paralellik taşıyan bir sürgün hikâyesi kurmaya karar verdik. Ve aynı zamanda Ahmet Kaya’nın çocukluk arkadaşı ve sürgünde arkadaşlık ettiği bir hayali Salih karakteri yarattık. Buradan başlayan süreç sonrasında ilerledi. Gülten Kaya’nın da bu süreçte yazım ekibine destek verdiğini biliyoruz. Ahmet Kaya ile ilgili birçok projeyi reddeden Gülten Kaya sizce neden bu projeye dâhil oldu? Herhalde bu noktada bizim yaratıcı kadrodaki isimler etkili oldu en çok. Kardeş Türkü’ler olması, yazarlar, Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu’nun (BGST) olması da sanırım biraz etkili oldu. Bir de yaklaşımımız, hayata bakışımız da örtüşüyor Gülten Hanımla. Ahmet Kaya meselesini, sürgünlük, ifade özgürlüğü meselesini, Türkiye’de demokratikleşme meselesini nasıl ele alacağımıza dair bir ortaklık, bir empati oluştu aramızda. O nedenle de sanırım bize güvendi. “Ahmet ölmeseydi Hrant Dink gibi olurdu” Peki, nasıl bir katkısı oldu Gülten Hanımın bu süreçte senaryoya? Ahmet Kaya hakkında yeni şeyler öğrendiniz mi? Projenin ilk taslağından itibaren kendisiyle konuştuk, tartıştık. Şu çok doğru olmaz, bu daha doğru olur gibi öneriler aldık, fikirlerini değerlendirdik. Bize Ahmet Kaya’nın çocukluğundan, hayatından bazı hikâyeler anlatarak oyunda bunları kullanmamıza vesile oldu. İnsanı yönü itibariyle Ahmet Kaya’mın eğlenceli, muzip, mizah dolu bir insan olduğunu ben bilmezdim. Şarkılarına baktığınız zaman hüznün çok hâkim olduğunu görürsünüz ama kendi hayatında çok gülen, çok güzel gülen bir insan. Bu yönü çok çekiciydi; her zaman da kendi düşüncelerini cesurca ifade edebilmesi, her dönemde ezilenlerin yanında olması, kimse artık o dönemin ezileni, düşünce, ifade ve özgürlük anlamında çok tavizsiz bir şekilde buna sahip çıkan bir sanatçı olmasıyla. Hem de bunu ana akım bir ortamda yapabiliyor olması çok önemli. Türkiye’de sanatçılar ana akımlaştıkça kendinden taviz vermeye başlıyor. Ama Ahmet Kaya’nın durumunda böyle bir şey yok. Gülten Hanımla konuştuğumuzda da, “Ahmet ölmeseydi herhalde Hrant Dink gibi olurdu” dedi. Onları birbirine çok paralel buluyor. Bir halk aydını olma niteliği taşımaları anlamında bence Hrant Dink ile Ahmet Kaya çok benzeşiyorlar. “İnsanları hayal kırıklığına uğratmaktan çok korktum” Bu çok iddialı bir proje. Projeye başlarken tereddüdünüz oldu mu? İlk duyduğumda çok heyecanlandım ve bu oyunu yapmak istedik gerçekten. Pek çok insanın bağ kurduğu bir insan Ahmet Kaya. İnsanları hayal kırıklığına uğratmaktan çok korktum. Çünkü hakikatten de insanların beklentisi çok yüksek. Çok önemli bir yerde duruyor Ahmet Kaya. İnsanların gençliğine, muhalif yönüne, vicdanlı yönüne dokunan bir sanatçı. İnsanlarda kendi hayatıyla da derin izler bırakmış bir sanatçı. Yaşadığı trajik çizgiyle çok iz bıraktığı için insanlarda çok büyük bir beklenti var. Bu hakikatten çok büyük bir yük bir sanatçı için. Daha farklı bir ismi ele alsan daha rahat yazabilirsin falan ama... Yazım süreci de son ana kadar devam etti. Oyunun Ahmet Kaya’nın çocukluğundan pek çok anısına yolculuk ediliyor ancak yaratılan hayali karakter ile sürgün hayatı yaşamaya bir vurgu var. Barış ve kardeşlik isteyen bir sanatçının, hem de ülkesini sıklıkla ne kadar sevdiğini dile getiren bir sanatçının sürgün hayatı yaşaması hakkında ne düşünüyorsunuz? Politik sürgünlerin hemen hepsi bu toprakları çok sevdiği için gidiyor. Bu çok trajik bir şey. Burası için kendi hayatını feda ediyor, kendi hayatından vazgeçiyor, ailesinden, çocuklarından vazgeçiyor. O dava için, o mücadele için kendini bir anlamda feda ediyor. Tam da paradoks burada zaten. Bu topraklar için kendi hayatını feda etmek pahasına bir şeyler yapmaya çalışan insanlar bu topraklardan koparılıyor. İşte sanatçının yüreğini sızlatan şey bu paradoks. Oyundaki karakter de tam da Ahmet Kaya ve diğer karakterler gibi. Bu oyunda Nazım’dan da bahsediyoruz, Yılmaz Güney’den de bahsediyoruz. Onlar da benzer bir kaderi paylaşmış politik muhalif sanatçılar. Oyunda sadece Salih ve Ahmet Kaya yok aslında. “Ahmet Kaya’nın hüznü insanı ateşleyen, muhalif, devrimci bir hüzün” Oyunun ilk gösterimini 9 Ocak’ta yaptınız. Seyirciden nasıl geri dönüş aldınız? Seyircinin tepkisinden anladım ki çok beğenildi. Oyun sırasında da hissediyorsunuz zaten bunu. Biraz üzücü bir oyun tabii. Biraz sarsıyor insanları. Ama seyirciyi ağlatıp, mahvedip göndermek yerine bu hüzünden, ki bence Ahmet Kaya’nın da enerjisi o, devrimci bir ateş yakalamak. O hüzün insanı çökerten değil, ateşleyen bir hüzün, muhalif bir hüzün. Hüzün var ama devrimci bir hüzün. Biz de onu yakalamaya çalıştık. Çünkü bugün içinde yaşadığımız dönem özellikle muhalif kesimlerin hedef alındığı, susturtulduğu ve bastırıldığı, artı olarak sanatçının kendini susturduğu bir dönem. O nedenle insanların birçoğunda moral bozukluğu var, yıkılma var. Ama hem Ahmet Kaya’nın şarkıları hem de bizim oyunda kurmaya çalıştığımız, o hüzünden bir umudu kaybetmeyin fikri. Oyunu da umutlu bir finalle bitirmeye çalışıyoruz. Bu güne dair aslında söylediği şey, ne tür kötü koşullarda olursak olalım her zaman umut var, her zaman insanın demokrasiye olan umudunu sürmesi gerekiyor. Zaten hayat bunun için verilen bir mücadele. Sanatın kendisi de bu mücadelenin bir parçası. Bunu kolaylıkla söylüyorum ama biz de zaman zaman umudumuzu kaybediyoruz. İnsan yaşıyor ama yeniden o muhalif enerjiyi üretmek gerekiyor. “Çok sivri bir pozisyon yaratıp sonra da sanatını yapamama pozisyonuna gelmek bir sorun” Sadece sanatçılar da değil kemendini muhalif hisseden herkes için çok zor bir dönem. Umudunuzu kaybetmeyin yumruk havada gibi bir şey yapmak istemem ama hayat da böyle bir şey. Hayat da o yılgınlığın içinden yeniden bir ateş yakma işi. Tarih de kendi çizgisinde ilerliyor. O tarihe müdahale edecek bir gücü hep üretmek gerekiyor. Onun için de yalnız kalmamak, hep dayanışmak ve bir arada olmak zorundayız. Sanatımızla da buna su taşımamız gerekiyor. Geçmişte başka toplumlarda baskıcı dönemlerde sanatçılar ne yapmışlar bakmak lazım. Çok sivri bir pozisyon yaratıp sonra da sanatını yapamama pozisyonuna da gelmek bir sorun. Belki de daha yaratıcı iyi yöntemler bulmak sanatçılara düşüyor gibi geliyor. Yazanlar: Funda Alp, Didem Kaplan, Cüneyt Yalaz Supervizör: Onur Ünlü Yöneten: Metin Göksel Yapımcı: BGST Organizasyon ve AN Yapım Reji Danışmanı: Sevilay Saral Dramaturg: Beliz Güçbilmez Oyuncular: Cüneyt Yalaz, Elit Andaç Çam, Ahmet Melih Yılmaz, Saim Güveloğlu, Ferya Soysal, Banu Açıkdeniz ve Kardeş Türküler Dekor Tasarım: Naz Erayda Işık Tasarım: Cem Yılmazer Kostüm Tasarım: Funda Çebi Ahmet Kaya şarkılarından uyarlayan ve söyleyen: Kardeş Türküler Prodüksiyon Sorumlusu: Damla Pinçe Reji Asistanları: İlker Ergün, Ümit Kargın Ses Operatörü: Ozan Gedik Afiş Tasarım: Zülfikar Soylu Dijital Medya İçerik: Baran Tekay Basın Danışmanı: Mert Temizkan Oyun Fotoğrafları: Kenan Özcan Hep sonradan oyunun tarihleri için bakabilirsiniz Kaynak: T24