Gazete Emek-Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) HDP'nin önceki dönem Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkında verdiği tahliye kararına ilişkin Demirtaş'ın avukatlarından da açıklama geldi.
Selahattin Demirtaş'ın avukatları, yaptıkları detaylı bir yazılı açıklama ile hem AİHM'in kararının ne anlama geldiğini belirtti hem de Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi'ne tahliye talebinde bulundu.
Demirtaş'ın avukatlarının yaptığı detaylı açıklama ve tahliye dilekçesi şu şekilde:
AİHM İkinci Daire, 4 Kasım 2016’da yapılan operasyonda diğer HDP milletvekilleri ile birlikte gözaltına alınan HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın yaptığı 14305/2017 sayılı başvuruda kararını 20 Kasım 2018 tarihinde açıklamıştır. Bu karara göre Demirtaş’ın şu haklarının ihlal edildiği tespit edilmiştir:
Başvurucunun tutukluluğunun devamı için ulusal merciler tarafından yeterli hiçbir gerekçe sunulamadığı için Sözleşmenin kişi özgürlüğü ve güvenliğini güvence altına alan 5. maddesinin 3. fıkrasının ihlal edildiğine karar vermiştir.
AİHM, seçme ve seçilme hakkının sadece seçimlerle sınırlı olmadığını, Parlementoda faaliyet gösterme hakkının AİHS’e Ek 1. Protokolün 3. maddesi kapsamında korunduğunu saptamıştır. Başvurucunun tutukluluğu nedeniyle TBMM faaliyetlerine katılmasının imkansız hale gelmesinin bu hakka ve halkın ifade özgürlüğüne haksız bir müdahale niteliği taşıdığı sonucuna ulaşan AİHM, AİHS’in Ek 1. Protokolünün 3. maddesini ihlal edildiğine karar vermiştir.
Yukarıda tespit edilen ihlallerin siyasi bir amacının olup olmadığı AİHM tarafından AİHS’in 18. maddesi bağlamında tartışılmıştır. Bu kapsamda AİHM, Türkiye’deki genel siyasi durumu değerlendirmiştir. AİHM’e göre, Türkiye’deki siyasi ortamla ilgili saptamalar; ulusal yargı organlarının muhalefetin liderlerinden biri olan başvurucuya, diğer HDP’li vekillere, seçilmiş belediye başkanlarına ve genel olarak muhalif seslere yönelik tutumunda özellikle sert davranıldığına dair argümanı desteklemektedir. AİHM’e göre, başvurucunun hedef olması hakkındaki kovuşturmanın salt bireysel koşullarından değil ve fakat onun siyasi muhalefetin liderlerinden biri olması nedeniyledir. Bu nedenle, AİHM’e göre tehdit altında olan yalnızca başvurucunun bireysel hak ve özgürlükleri değil tüm demokratik sistemin kendisidir. Bu düşünceyle, AİHM başvurucu hakkındaki hak sınırlandırmalarının birincil amacının çoğulculuğu boğmak ve siyasi tartışma özgürlüğünü kısıtlamak olduğu sonucuna ulaşarak Sözleşme’nin 18. maddesinin de ihlal edildiğini tespit etmiştir.
Mahkeme tarihinde ilk kez, parlamento faaliyetleri nedeniyle tutuklanan bir kişinin Ek 1. Protokolün 3. maddesinde korunan seçme ve seçilme hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Ayrıca 18. maddeye ilişkin verdiği ihlal kararı da bu madde altında Türkiye aleyhine verilen ilk karar niteliğini taşımaktadır.
AİHM, Sözleşmenin 46. maddesi uyarınca, Sözleşmeye Taraf Devletlerin, tarafı oldukları davalarda Mahkemenin nihai kararıyla bağlı olduğunu ve bu kararının infazının Bakanlar Komitesi tarafından takip edileceğini hatırlatmıştır. Her ne kadar, Taraf Devletler kararın ne şekilde icra edileceğine dair bir takdir yetkisine sahipse de ağır bir ihlalin devam ettiği durumlarda AİHM istisnai olarak davalı devletten bireysel önlem almasını da isteyebilmektedir. AİHM, Demirtaş başvurusunun söz konusu nitelikte olduğunu değerlendirmiştir. Bu kapsamda, başvurucunun tutukluğunun devam etmesi Sözleşmenin 5. maddesinin 3. fıkrası ve 18. maddesinin ihlalinin uzamasına neden olacaktır. Tutukluluğun devamı, Sözleşmenin 46. maddesinin 1. fıkrası uyarınca davalı devletin AİHM’in kararıyla bağlı olduğuna ilişkin kuralı da ihlal edecektir. Bu nedenle, Selahattin Demirtaş’ın gecikmeksizin tahliye edilmesi gerekmektedir.
AİHS ve bu Sözleşme uyarınca verilen AİHM kararları iç hukukumuzda yasama, yürütme ve yargı organları üzerinde bağlayıcı bir niteliğe sahiptir. Bu nedenle, yukarıda açıklanan ihlallerin sonlandırılması ve ihlallerin yol açtığı zararların giderilmesi için ilgili kurumlara sırasıyla aşağıdaki taleplerin iletilmesi zorunlu gözükmektedir:
Hükümete;
Başvurucu Selahattin Demirtaş’a yönelik hak ihlalinin giderilmesi için derhal serbest bırakılması yönünde gerekli adımlar atılmalıdır.
AİHM kararlarına uyulması yönünde şüpheye yer bırakmayacak şekilde bir irade ortaya konulmalıdır. Bu irade Demirtaş’la beraber tüm seçilmişleri ve muhalefeti kapsamalıdır.
Bu kararda da vurgulandığı üzere, başta Cumhurbaşkanı olmak üzere iktidar yetkililerinin muhalefeti hedef alan, yargıyı etki altında bırakan söylem ve eylemleri, yargının Anayasa ve uluslararası hukuk standartlarına uygun karar vermesini imkansız kılmaktadır. Bu yöntem ve araçlardan özenle ve kesinlikle kaçınılmalıdır. Üzülerek ifade etmek isteriz ki, AİHM kararı açıklandıktan sonraki saatlerde, yürütme organının başı sıfatıyla açıklama yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ERDOĞAN'ın, "bu karar bizi bağlamaz, karşı hamlemizi yapar işi bitiririz" şeklindeki beyanı, AİHM'in tam da kararında belirttiği ihlalin, yani tüm bu sürecin siyasi saik ve motivasyonlarla sürdürüldüğü iddialarını doğrulamış; bundan sonra da bu anlayışın sürdürüleceği kaygısı yaratmıştır.
Kararda tespit edilen yargının siyasi nedenlerle kişi özgürlüğünü sınırlandıracak kararlar vermesini mümkün kılan atmosfer değiştirilmelidir. Yargının mevcut durumu, bu ortamı sağlama konusunda Sözleşeme standartlarına uygun bir güvence sunmamaktadır. Bu kapsamda olmak üzere, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını sağlayacak önlemlerin tartışmaya açılması zorunludur. Demokratik bir toplum için hayati nitelikte olan çoğulculuğu koruyacak ve geliştirecek, siyasi ifade özgürlüğünün önünü açacak önlemler gecikmeksizin alınmalıdır.
Anayasa Mahkemesine:
Halen devam etmekte olan milletvekillerinin ve diğer seçilmişlerin tutukluluk durumlarına ilişkin başvurularının karara bağlanmasında AİHM’in Selahattin Demirtaş kararı ve bu davada üçüncü taraf olarak müdahil olan insan hakları kuruluş ve uzmanlarının görüşleri dikkate alınmalıdır.
Hakkında mahkumiyet kararı verilen ve kararları kesinleştiği için AYM önüne götürülmüş tüm seçilmişlere ilişkin başvurularda da, Demirtaş kararı dikkate alınarak karar verilmesi gerekmektedir. Bu adım, yargılamaların siyasi niteliği ve seçilme hakkının ihlali bakımından özellikle önemlidir.
Adli Yargı Mercilerine
Selahattin Demirtaş hakkında tutuklama kararı vermiş olan Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesinin, AİHM kararının bağlayıcılığı niteliği gereği, gecikmeksizin tahliye kararı vermesi zorunludur.
Başta Selahattin Demirtaş hakkında derdest ceza davaları olmak üzere, tüm seçilmişlere yönelik yürütülen ceza soruşturma ve kovuşturmalarında, ilk derece mahkemeleri, AİHM’in Demirtaş kararına uygun hareket ederek, tüm tutuklu seçilmişler tahliye edilmelidir.
İstinaf ve temyiz aşamasında olan davalarda da AİHM kararına uygun karar verilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine
Başvurucu Selahattin Demirtaş’la birlikte başvurmuş tutuklu tüm milletvekilleri hakkında da gecikmeksizin karar verilmelidir.
Bu karar, dokunulmazlıkların kaldırılmasının ve izleyen sürecin de siyasi amaçlı olduğunu tüm açıklığıyla ortaya koymuştur. Öte yandan HDP’nin de sistemli bir yargısal tacizin muhatabı olduğu bu kararla bir kez daha açığa çıkmıştır. Bu nedenle, bu sistemik sorunu çözmek amacıyla
AİHM’de derdest olan dokunulmazlıklara ilişkin milletvekili başvurularının,
HDP tüzel kişiliğinin yaptığı örgütlenme hakkı başvurusunun,
Ve nihayet bu yargı tacizi sonucu milletvekilliği düşürülen diğer kişilerle ilgili dosyaların da gecikmeksizin karara bağlanması gerekmektedir.
Selahattin Demirtaş kararında belirtildiği gibi Türkiye’de tutuklama tedbiri muhalif görüşlerin susturulması amacıyla kullanılmaktadır. Bu nedenle, benzer durumda bulunan gazeteci, insan hakları savunucusu, akademisyen ve diğer muhaliflerin yaptığı başvuruların da hızla karara bağlanması gerekmektedir.
Avrupa Konseyi ve Kurumları
Daha önce Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu ve İnsan Hakları Komiseri’nin raporlarında defalarca vurgulanan yargı tacizi sorunu, AİHM’in Demirtaş kararıyla somutlaşmıştır. Yapısal ve sistemik olan yargının siyasallaşması sorununun çözülmesi Avrupa Konseyi’nin etkin katılımını zorunlu kılmaktadır. Bu amaçla, kararın uygulanmasını takip etmekle görevli Bakanlar Komitesi başta olmak üzere tüm Avrupa Konseyi organlarının Demirtaş kararı sonrası gelişmeleri yakından takip etmesi zorunludur.
Demirtaş kararı, açıkça 2017 referandumunun ve 2018 Başkanlık seçiminin Sözleşme ölçütlerine uygun bir şekilde yürütülmediğini ortaya koymuştur. Bu durum, özellikle olağanüstü hal sonrası daha da kötüleşen insan hakları sicilinden bağımsız düşünülemez. Tüm bunları dikkate alarak Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’nin çoğulculuğu destekleyecek şekilde, muhalefetle yapıcı ilişkiler geliştirmesi ve farklı sesleri de dinlemesi gerekmektedir. Aksi durum, bundan sonra yapılacak seçimlerin de sıhhatini ve temsil kabiliyetini ciddi anlamda etkileyecektir.
Selahattin Demirtaş Başvurusunu Yürüten Hukukçular
Kerem Altıparmak Reyhan Yalçındağ Baydemir, Ramazan Demir, Deniz Gedik Aygül, Demirtaş Gökalp, Mahsuni Karaman, Benan Molu, Özlem Zıngıl
ANKARA 19. AĞIR CEZA MAHKEMESi BAŞKANLIĞI’NA
DOSYA NO : 2017/189 Esas
TAHLİYE İSTEMİNDE
BULUNAN : Selahattin DEMİRTAŞ
MÜDAFİİ : Av. Mahsuni KARAMAN
TALEP KONUSU : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin 20.11.2018 tarihli
Demirtaş/Türkiye (14305/17) Kararı Uyarınca Müvekkilin
Tahliyesi Hk.
Müvekkil, 04.11.2016 tarihinde tutuklanmış, tutuklu olarak yargılandığı dosyası Mahkemenizde halen derdesttir.
Müvekkilin tutukluluğunun hukuki temellerinin olmadığı, özgürlük ve güvenlik hakkının siyasi saik ve motivasyonlarla; İfade özgürlüğünün ve serbest seçim hakkının ihlal edildiği gerekçesi ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapmış olduğumuz başvuru, bugün itibariyle karara bağlanmıştır.
AİHM, mezkur karar ile;
Serbest Seçim Hakkı Yönünden;
Selahattin Demirtaş’ın tutuklandığı 4 Kasım 2016 tarihinden görevinin sona erdiği 24 Haziran 2018 tarihine kadar geçen bir yıl yedi ay ve 20 günlük sürede bir milletvekili ve muhalefet partisi eş genel başkanı olarak siyasi faaliyetlerini ve meclis çalışmalarını yerine getirmesinin imkansız kılındığını, bu nedenle Sözleşme’ye Ek 1 Numaralı Protokol’ün 3. Maddesinde düzenlenen serbest seçim hakkının ihlal edildiğine,
2- Özgürlük ve Güvenlik Hakkı Yönünden
Mahkeme, tutukluluk devam kararları verirken, başvurucu Demirtaş’ın tahliye talepleri reddedilirken ve Anayasa Mahkemesi tarafından bireysel başvuru reddedilirken Ceza Muhakemesi Kanunu’nda gösterilen ‘matbu’ gerekçeler dışında bir gerekçe gösterilmediğini, ayrıca, başvurucunun muhalif bir partinin eş genel başkanı olan bir milletvekili olarak yüksek düzeyde koruma gerektiren siyasi faaliyetlerini yerine getirmekten alıkonulmasının da hiç dikkate alınmadığını tespit etmiştir. Mahkeme ayrıca, Demirtaş’ın bu kadar uzun süre tutuklu kalmasını meşrulaştıracak bir gerekçe de ortaya konamadığını vurgulamıştır. Bu nedenle, Demirtaş’ın 23 ay boyunca tutuklu kalmasını sağlayacak yeterli gerekçe sunulmadığı için, Sözleşme’nin 5. Maddesinin 3. Fıkrasının ihlal edildiğine karar vermiştir.
3-Özgürlük ve Güvenlik Hakkı ile Bağlantılı 18. Madde Yönünden
Mahkeme, Demirtaş’ın siyasi nedenlerle tutuklandığına karar vererek, Türkiye’ye karşı bir dava da ilk kez, Sözleşme’nin 18. Maddesinin ihlal edildiğine karar verdi. Mahkeme’ye göre, Demirtaş’ın, özellikle referandum ve cumhurbaşkanlığı seçimi gibi iki kritik seçim kampanyası döneminde gerekçe gösterilmeksizin tutuk halinin devamına karar verilmesi, çoğulculuğu ve siyasi tartışma yürütülmesini sınırlandırma amacı taşımaktadır ki bu durum sadece başvurucu Demirtaş’ın değil, bütün demokratik sistemin tehdit altında olduğunu göstermektedir ve demokrasi için çok ciddi bir sorun teşkil ettiğini,
Mahkeme bu dava özelindeki yaklaşımı ışığında, Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğunun devamının sözleşmenin 5/3. maddesi ile bağlantılı 18. maddesinin ihlalinin devamı anlamına geleceği ve bunun da devletin sözleşmenin 46/1. maddesi bağlamında Mahkemenin kararları ile bağlı olma yükümlülüğünü ihlal edeceğini,
Bu sebeple, davanın özel şartları dikkate alındığında, bir ihlal bulunmuş olması ve Sözleşmenin 5/3. madde ile 18. maddeleri kapsamındaki ihlallerin derhal sona erdirilmesi için, Mahkeme devletin Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğunun, yeni bir delil ya da gerekçe ortaya konulmadığı sürece, mevcut ceza yargılaması kapsamında derhal sona erdirilmesini karar vermiştir.
Sonuç olarak;
Türkiye’nin de yargı yetkisini kabul ettiği uluslararası bir yargı mercii tarafından, müvekkilin kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine karar verilmiş olması, bu ihlalin arkasındaki saik ve motivasyonun "siyasi nitelikte" olduğuna vurgu yapmak suretiyle Sözleşme’nin 18. maddesinin de ihlal edildiğinin tespit edilmiş olması ve Sözleşme’nin 46. maddesindeki yükümlülüğe atıf yaparak bu ihlallerin gideriminin sağlanması kapsamında müvekkilin derhal serbest bırakılması gerekliliğine karar verilmiş olması nedeniyle;
Mahkemenizin derhal tahliye kararı vererek bu ihlallere son vermesini saygılarımızla talep ederiz. 20.11.2018
Selahattin DEMİRTAŞ Müfafi Av. Mahsuni KARAMAN, Av.Aygül DEMİRTAŞ GÖKALP, Av.Benan MOLU, Av.Reyhan YALÇINDAĞ, Av.Ramazan DEMİR, Av.Sertaç BULUTTEKİN, Av.Murat ARKSAK, Av. Aydın ERDOĞAN
